NATO, Donald Trump’ın ABD başkanlık görevine 20 Ocak’ta yeniden başlamasını kaygıyla bekliyor.

İlişkilerde öne çıkan ilk konu, savunma harcamaları olacak.

NATO’nun mevcut düzenlemesine göre, üye ülkelerin gayrisafi yurt içi hasılalarının %2’sini savunma bütçesine ayırmaları bekleniyor.

Trump ise bu hedefin %5’e çıkarılmasını talep ediyor.

NATO Genel Sekreteri Mark Rutte, Rusya’nın savunma yatırımlarındaki artışı sıkça gündeme getiriyor.

Rutte, müttefikleri “Savaşta değiliz ama barışta da değiliz” sözleriyle uyararak savunma harcamalarının artırılmasını çağrısında bulundu.

Ancak, İttifak’ın Avrupa kanadında ve Kanada’da bu yeni hedefin mantıklı olup olmadığı üzerine tartışmalar sürüyor.

NATO kulislerinde %5’lik savunma harcaması hedefini destekleyen ülkelere rastlamak oldukça zor.

Genel görüş, %2’nin aşılması gerektiği ama %3’ün daha gerçekçi bir hedef olduğu yönünde.

Türkiye, 2024 yılında %2.09 ile hedefin üzerine çıkan ilk ülke oldu.

BBC Türkçe‘ye açıklamalarda bulunan Türk yetkililer, Ankara’nın bu yıl %2 hedefinin üzerinde kalmasının beklenildiğini ifade ediyor.

NATO’nun savunma harcama konusundaki nihai kararını Haziran ayında alması bekleniyor.

Trump’ın beklentileri ne yönde?

Trump, seçim kampanyası süresince NATO’ya ilişkin değişiklik yapma niyetini açıkça ifade etti.

Savunma harcamalarını artırmayan ülkeleri Rusya’ya karşı korumayacağına dair ima etti.

Bu söylemi ilk kez 2018’deki NATO Zirvesi’nde, kapalı kapılar ardında gündeme getirildi.

2022’de bir etkinlikte bu görüşleri yine dile getirdi. 10 Şubat 2024’te Güney Carolina’daki seçim mitinginde Trump, NATO müttefiklerinden mali yükümlülüklerini yerine getirmeyenleri belirtip, Rusya’yı bu ülkelere saldırmaya “teşvik edeceğini” açıkladı.

Trump, NATO üyelerine “Ödemek zorundasınız! Faturalarınızı ödemek zorundasınız” şeklinde seslendi.

Pazarlık taktiği mi, yoksa gerçek mi?

Brüksel’deki gözlemciler, Trump’ın ilk dönemindeki öngörülemezliğine dikkat çekiyor.

Bu bağlamda çıkışlarının blöf mü yoksa ciddiyet mi taşıdığı konusunda yorumlar yapılıyor.

Birçok analist, Trump’ın %5 hedefini pazarlık taktiği olarak görüyor.

Önceki döneminde de benzer bir strateji izleyerek, hedefi yükseltip, sonunda daha küçük bir hedefe ulaşmayı amaçladığı yorumlanıyor.

‘Savaşta değiliz ama barışta da değiliz’

NATO Genel Sekreteri Mark Rutte, Hollanda Başbakanı olduğu dönemde Trump ile yakın ilişki kurmuştu ve savunma hedeflerinin artmasını destekliyor.

Rutte, Rusya’nın savunma harcamalarındaki artışı göz önünde bulundurarak müttefik ülkeleri harekete geçirmeye çalışıyor.

Örneğin, 13 Ocak’ta Avrupa Parlamentosu Dışişleri Komitesinde, “Savaşta değiliz ama barışta da değiliz” ifadesini kullandı.

Mevcut hedefin yetersiz olduğunu belirten Rutte, “Müttefiklerin önümüzdeki yıllarda %2’den çok daha fazla harcama yapması gerekecek” dedi.

Rutte, ABD’nin NATO’nun finansmanının %60’ından fazlasını üstlendiğini vurguladı.

NATO’nun verilerine göre, 2024’te müttefik ülkelerin toplam savunma harcamalarının 1.4 trilyon dolar seviyesine ulaşması bekleniyor.

ABD’nin bu miktardan yaklaşık 968 milyar doları, diğer 31 ülkenin katkısı ise toplamda 507 milyar dolar olacak.

Ülkelerin mevcut durumu nedir?

NATO kulislerinde %5 hedefini makul bulan birçok ülke bulunmuyor.

Çoğu ülke, bu hedefe ulaşmayı siyasi ve ekonomik olarak imkansız bulduklarını dile getiriyor.

Ancak genel görüş, %2 hedefinin de artık sürdürülebilir olmadığını belirtmektedir.

İtalya Savunma Bakanı Guido Crosetto, 8 Ocak’ta yaptığı bir açıklamada, “Şu anda dünyadaki hemen hemen her ulus için imkansız olan %5 olacağını sanmıyorum,” dedi.

Aynı zamanda yeni hedefin %2’den fazla olacağını dile getirdi.

Almanya Başbakanı Olaf Scholz ve olası bir erken seçimde halef olabilecek Hristiyan Demokrat Birlik (CDU) lideri Friedrich Merz de hedefi gerçekçi bulmamaktadır.

Merz, bir Alman televizyonuna yaptığı açıklamada, “Yüzde 2, 3 veya 5’lik hedeflerin temelde hiçbir önemi yok. Belirleyici olan kendimizi savunmak için gerekeni yapmamızdır” ifadesini kullandı.

Avrupa Parlamentosu Savunma Alt Komite Başkanı Marie-Agnes Strack-Zimmermann da Avrupa’nın harcamalarını artırması gerektiğini savunurken, “keyfi” bir rakama odaklanılmaması gerektiği konusunda uyardı.

Fransa‘da da %5 hedefi, mali açıklar nedeniyle erişilmez olarak değerlendiriliyor.

NATO’nun ikinci büyük ordusuna sahip olan Türkiye, 2014-2024 yılları arasında ortalama %1.58 düzeyindeydi.

Türkiye, 2024’te %2.09 ile hedefin üzerine çıkarak önemli bir adım atmış oldu.

Türkiye artışı destekliyor

Türkiye, mevcut güvenlik dinamiklerinde %2 oranının artırılmasını destekliyor.

Bunun yanı sıra %5 hedefi için belirli bir strateji yok.

BBC Türkçe‘ye konuşan Türk yetkililer, bu yıl NATO’da belirlenen hedeflere ulaşabilmek için %2’nin üstüne çıkılmasının şart olduğunu belirtiyor.

F-16 modernizasyonu ve Eurofighter alımı gibi adımlarla Türkiye’nin bu oranı koruyacağı ifade ediliyor.

Türkiye, NATO müttefiklerine savunma harcamalarına odaklanılan bir dönemde, üye ülkeler arasındaki kısıtlamaların kaldırılmasının elzem olduğunu her fırsatta hatırlatıyor.

Türk yetkililere göre, savunma harcamaları kadar yetenek geliştirmek ve üretim yapabilmek de elzem.

Çözüm yalnızca %3 mü?

Son analizlerde en çok dile getirilen hedef %3 olarak öne çıkıyor.

NATO Askeri Komite Başkanı Amiral Rob Bauer, Brüksel’de düzenlenen bir konferansta, “Yeni planların uygulanabilirliği için toplam oran gayrisafi yurt içi hasılanın %2’sinden çok %3’üne yakın olmalıdır,” dedi.

%3 hedefinin Trump’ı tatmin etmediğini düşünenler ise %3.5’e işaret ediyor. Bu oranlar, %5 hedefi ile karşılaştırıldığında makul görünse de, ulaşılması yıllar sürebilir.

2014 yılında belirlenen %2 savunma harcama hedefi, o dönemde yalnızca ABD, Yunanistan ve İngiltere tarafından tutuluyordu.

Geçen 11 yıl içerisinde hala bu hedefe ulaşamayan ülkeler mevcut.

NATO’nun yakın zamanda paylaştığı verilere göre, 2024’te 32 üye ülkeden 24’ünün hedefi aşması bekleniyor.

Polonya %4.12 ile ilk sırada yer alırken, onu Estonya (%3.43) ve ABD (%3.38) izliyor.

Henüz %2 hedefine ulaşamayan ülkeler arasında Hırvatistan (%1.81), Portekiz (%1.55), İtalya (%1.49), Kanada (%1.37), Belçika (%1.30), Lüksemburg (%1.29), Slovenya (%1.29) ve İspanya (%1.28) bulunuyor.

Yeni hedef ne zaman netleşecek?

Bu konudaki tartışmalar Trump görevi devralmadan önce başlamıştı.

Bazı medya kaynaklarına göre, Trump’ın ekibi ile Avrupalı müttefik ülkelerin yetkilileri arasında görüşmeler gerçekleşti.

Yeni oran hakkında kararın hemen alınması beklenmiyor.

Her ülke öncelikle kendi değerlendirmesini yapacak.

Bazı NATO üyeleri bu konuyu ikili ve çoklu görüşmelerle şimdiden gündeme getirdi.

Daha sonra NATO içinde istişareler gerçekleştirilecek.

Bu konu savunma bakanları düzeyinde öncelikle ele alınacak.

Hollanda’da yapılacak NATO Lahey Zirvesi’nde nihai kararın verilmesi bekleniyor.

Bu orana ilişkin karar, NATO’daki her kararda olduğu gibi oybirliği ile alınacak.